1.) Näçe amerikan tussagy ýesir düşen türme ulgamyna garşy kazyýet işi açýar?

Her 1000 tussagdan 27-si bejergi barada döwlet ýa-da federal kazyýet işi açýar.

Maglumat: Miçigan uniwersitetiniň hukuk fakulteti

https://www.law.umich.edu/facultyhome/margoschlanger/Documents/Publications/Inmate_Litigation_Result_National_Survey.pdf

2.) Amerikada näçe adam türmede?

2025-nji ýylda ABŞ-nyň türmeleriniň sany 2 milliona golaý adam diýlip çaklanylýar. Bu san döwlet türmelerinde, federal türmelerde, ýerli türmelerde we beýleki düzediş edaralarynda saklanýan adamlary öz içine alýar. Türme syýasaty inisiatiwasynyň "Köpçülikleýin tussaglyk: tutuş pirog 2025" hasabaty bu tussag edilen ilat barada iň giňişleýin maglumat berýär. ABŞ-da tussaglyk derejesi dünýäde iň ýokary ýurtlaryň biri bolup, her 100,000 adamdan 583 adam gulplanýar.

https://www.prisonpolicy.org/reports/pie2025.html#:~:text=Together%2C%20these%20systems%20hold%20nearly,centers%2C%20state%20psychiatric%20hospitals%2C%20and

3.) Şeýlelik bilen, her ýyl bejergi barada kazyýet işi açýan amerikan tussaglarynyň sany näçe?

Müňe bölünen iki million iki müňe deňdir

Iki müň gezek ýigrimi ýedi 54 000 deňdir

Şeýlelik bilen, takmynan 54,000 amerikan tussagy her ýyl bejergi barada döwlet ýa-da federal kazyýete ýüz tutýar.

4.) Amerikada kemsidilen tussaglaryň hemmesi kazyýet işi açýarmy?

Kitabymy okan bolsaň, türme ulgamynyň tussagyň kazyýet işini çäklendirmek üçin näme etmelidigini anyk bilýärsiň. Olary suda bermek ukybymy düýbünden bes etdiler. Kazyýetde kazyýet işi açmaýan kemsidilen tussaglaryň sanyny göz öňünde tutsak, Amerikan türmelerinde zorlanan amerikan tussaglarynyň sany 54,000-den has köp - has köp. Kazyýet işiniň mukdary diňe bir türme ulgamynyň gizlin, gizlin hereketleri bilen çäklenmän, eýsem tussagyň kazyýet işini açmak ukyby bilen hem çäklenýär. Käbir tussaglar ejiz ýa-da “garakçy” hökmünde görünmek islemeýändikleri sebäpli hyýanatçylykly peýdalanmak barada kazyýet işi açmaýarlar. Beýleki tussaglar nädip kazyýet işini açjagyny bilenoklar we olara kömek etjek adam ýok. Olaryň nadanlygy olary saklaýar. Hiç haçan kazyýet işini açmaýan başga bir uly topar akyl taýdan kemisdir. Olarda näme bolýandygyna düşünmek üçin akyl ukyby ýok. Türmede oturanymda, akyl taýdan kynçylyk çekýän tussaglaryň garawullar tarapyndan iň köp kemsidilendigini gördüm. Garawullar “Akyl saglygy” tussaglaryndan gorkmaýardylar we olary yzygiderli ezýärdiler. Kesel, ýöne dogry.

5.) Tussaglar kemsidilýärmi?

Men on dört ýyldan gowrak türmede oturdym we türme işgärleri tarapyndan kemsidilendigiňizi beýleki tussaglaryň ýigrenýändigini gördüm. Şikaýat edýän tussagyň ejiz görünmegine sebäp bolýar we köplenç tussagyň hukuk ulgamyny ulanandygy üçin "gysgyç" diýip bellemegine sebäp bolýar. Tussaglaryň arasyndaky umumy düşünje, size zyýan berýän islendik garawuly fiziki taýdan kemsitmeli. Fiziki çozuş görnüşindäki ar alyş tussaglar tarapyndan haýran galýar, kazyýet işi bolsa ret edilýär. Şeýlelik bilen, käbir tussaglar hyýanatçylyklar barada ýalan sözleseler-de, aglaba köplügi beýle däl. Türme işgärlerinden we beýleki tussaglardan öz hekaýalaryny öňe sürmek bilen fiziki zorluga töwekgelçilik edýärler. Yingalan sözlemek seýrekdir.

6.) Amerikada tussaglaryň türme işgärleri tarapyndan kemsidilmegi barada kazyýet işini açmazlygy üçin döredilen kanunlar barmy?

Hawa, käbir kanunlar türme ulgamyny kazyýet işlerinden goraýar we tussaglaryň konstitusiýa bozulmalary ýa-da türme şertleri üçin kazyýet işini açmagyny kynlaşdyrýar. Türmeleriň kazyýet işini özgertmek kanuny (PLRA) şeýle kanunçylygyň esasy mysalydyr. Tussaglaryň türme şertleri bilen baglanyşykly kazyýet işi açmazdan ozal ähli administratiw çäreleri tükenmegini talap edýär. Tussaglar köplenç “arz-şikaýat” diýlip atlandyrylýan poçta ýa-da administratiw bejeriş usullary bolmazdan izolýasiýa saklanýar, şonuň üçin kazyýet işi açyp bilmeýärler. Kitabymda munuň maňa nädip edilendigini düşündirýärin. Türme ulgamy nägilelik bildirip bilmejekdigiňizi bilýär, hiç haçan kazyýet işi açyp bilmeýärsiňiz, şonuň üçin kazyýet işinde ilkinji ädimiň öňüni almak üçin tussagyň içine salmak ýaly gizlin we gizlin usullary ulanýarlar. Tussaghana izolýasiýa kamerasyna ýerleşdirilende we garawullara tussagyň arz-şikaýatlaryny bermek üçin blankalary bermezligi we ýazmaça arzalary tabşyrmagyň ýerine zibile taşlamagy tabşyrylýar. Bu maňa Demirgazyk Karolina ştatynyň Raleý şäherindäki Merkezi türmede edilipdi, ol ýerde eden sütemlerim barada hiç haçan kazyýet işi açyp bilmejekdigimi üpjün etmek üçin edildi.

Tussaglaryň bejergisi barada kazyýet işini açmagyna päsgel berýän beýleki federal kanunlar bar. Federaleke-täk federal kazy her bir tussagyň arzasyny okaýar we kazyýet işini “fantastiki” ýa-da “hyýaly” hasaplasa, subutnamalary diňlemezden ýatyrmaga haklydyr. Bu kanun türme işgärlerine tussaglary ýençmek üçin demir sütün ulanmak ýaly aňsatlyk bilen “fantastik” hasaplanýan bir işi etmek bilen tussaglary kemsitmäge rugsat berýär . Bu türmeden hyýanatçylykly peýdalanmak üçin başga bir boşluk. Türme ulgamy “däli” bir zat etse, olary günäkärläp bolmaz. Kitabymda munuň maňa nädip bolandygyny ara alyp maslahatlaşýaryn.